13 نکته در تغذیه طوطی سانان در زمان تخم گذاری و جوجه داری

تغذیه طوطی سانان در زمان‌ های حساس زندگی مانند تخم‌گذاری و جوجه‌داری اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد. در این دوره‌ها، نیازهای تغذیه طوطی سانان به‌شدت تغییر می‌کند و هرگونه کمبود یا اشتباه می‌تواند منجر به ضعف پرنده مادر، پوسته نازک تخم‌ها، کاهش درصد هچ و حتی مرگ جوجه‌ها شود. به همین دلیل، متخصصان پرندگان زینتی و دامپزشکان همواره توصیه می‌کنند صاحبان طوطی‌ها تغذیه طوطی سانان را با دقت و بر اساس اصول علمی تنظیم کنند.

نکته اول: اهمیت پروتئین در تغذیه طوطی سانان هنگام تخم گذاری و جوجه داری

پروتئین، مهم‌ترین جزء رژیم غذایی در تغذیه طوطی سانان در این دوره است. طوطی‌ها برای ساختن تخم‌های سالم و تغذیه جوجه‌های تازه متولد شده، به میزان بیشتری از اسیدهای آمینه ضروری نیاز دارند.

• منابع پروتئین باکیفیت شامل:
  • حبوبات پخته مانند عدس و نخود
  • سفیده تخم‌مرغ آب‌پز
  • جوانه گندم و ماش
  • مکمل‌های شرکتی مانند Harrison’s High Potency

تحقیقات در مجله تغذیه طوطی سانان Journal of Avian Medicine and Surgery نشان داده‌اند که کمبود پروتئین در زمان تخم‌گذاری می‌تواند کیفیت پوسته تخم را کاهش داده و باعث کاهش بقای جوجه‌ها شود.

نکته دوم: نقش کلسیم در سلامت تخم‌ ها و اسکلت جوجه‌ ها

کمبود کلسیم از رایج‌ترین مشکلاتی است که در تغذیه طوطی سانان دیده می‌شود، به‌ویژه در زمان تخم‌گذاری. پرنده ماده برای تشکیل پوسته تخم، به میزان زیادی کلسیم نیاز دارد.

• منابع کلسیم مناسب:
  • صدف خرد شده (Cuttlefish bone)
  • پوسته تخم‌مرغ پخته و استریل‌شده
  • سبزیجات برگ‌دار مانند کلم بروکلی و کلم برگ
  • مکمل‌های مایع کلسیم با ویتامین D3

در یک مطالعه انجام‌شده در دانشگاه ملبورن استرالیا، مشخص شد که پرندگان دچار کمبود کلسیم در زمان جوجه‌داری بیشتر در معرض بیماری‌های متابولیک استخوان و شکستگی‌های ناگهانی هستند.

نکته سوم: ویتامین‌ ها و مواد معدنی حیاتی برای تقویت سیستم ایمنی

در زمان جوجه‌داری، پرنده مادر و جوجه‌ها نیاز بالایی به ویتامین‌ها دارند. کمبود ویتامین‌ها باعث ضعف ایمنی و کاهش رشد جوجه‌ها می‌شود.

• ویتامین‌های کلیدی:
  • ویتامین A: موجود در هویج و فلفل دلمه‌ای قرمز
  • ویتامین D3: از طریق نور آفتاب یا مکمل
  • ویتامین E: از دانه‌های روغنی مثل تخم آفتابگردان (به مقدار کنترل‌شده)
  • مکمل‌های تجاری مانند Nekton-S یا Prime Vitamins

براساس مقاله‌ای درباره تغذیه طوطی سانان در Avian Nutrition Journal، ویتامین A نقش حیاتی در سلامت مخاط دستگاه تنفسی و گوارشی جوجه‌ها دارد و کمبود آن می‌تواند موجب عفونت‌های مکرر شود.

نکته چهارم: غذا های نرم و قابل‌ هضم برای جوجه‌ ها

در روزهای ابتدایی جوجه‌داری، جوجه‌ها توانایی هضم غذاهای سخت و دانه‌ای را ندارند. بنابراین والدین باید به غذاهای نرم و غنی دسترسی داشته باشند تا بتوانند به‌راحتی آن را برای جوجه‌ها هضم و سپس تغذیه کنند.

• غذاهای مناسب برای این مرحله:
  • سرلاک مخصوص جوجه طوطی‌ها (برندهایی مثل Kaytee Exact Hand Feeding Formula)
  • پوره میوه‌های تازه مانند موز و سیب (بدون دانه)
  • سوپ رقیق سبزیجات بدون نمک و ادویه
  • ترکیب جوانه غلات و حبوبات نرم‌شده

دامپزشکان توصیه می‌کنند سرلاک مخصوص جوجه‌ها در دمای حدود ۳۸ تا ۴۰ درجه سانتی‌گراد آماده شود تا نزدیک به دمای طبیعی چینه‌دان پرنده باشد و خطر شوک گوارشی کاهش یابد.

نکته پنجم: دانه‌ ها و نقش آن‌ ها در رژیم غذایی متعادل

هرچند در دوران تخم‌گذاری و جوجه‌داری باید پروتئین و کلسیم بیشتری به رژیم افزوده شود، اما دانه‌ها همچنان بخش مهمی از تغذیه طوطی سانان هستند.

توجه: رژیم غذایی تمام‌دانه‌ای می‌تواند منجر به کمبود ویتامین A و کلسیم شود، بنابراین دانه‌ها باید در کنار سبزیجات و مکمل‌ها مصرف شوند.

نکته ششم: میوه‌ ها و سبزیجات تازه برای تامین فیبر و آنتی‌ اکسیدان‌ ها

میوه‌ها و سبزیجات بخش ضروری در تغذیه طوطی سانان هستند. این خوراکی‌ها نه تنها ویتامین‌ها و مواد معدنی موردنیاز را تامین می‌کنند بلکه سیستم ایمنی پرنده را در برابر بیماری‌ها تقویت می‌کنند.

• گزینه‌های مناسب:
  • سیب بدون دانه
  • هویج بخارپز
  • فلفل دلمه‌ای رنگی
  • کدو سبز
  • مقدار محدود اسفناج (به‌دلیل اگزالات بالا)

بر اساس مطالعه‌ای در Poultry Science Review، مصرف منظم سبزیجات تازه می‌تواند سطح آنتی‌اکسیدان خون پرندگان را تا ۲۵٪ افزایش دهد و مقاومت آن‌ها را در دوره پر استرس تخم‌گذاری بالا ببرد.

نکته هفتم: اهمیت آب تازه و بهداشتی

آب در کنار غذا، حیاتی‌ترین عنصر برای پرندگان است. در دوره حساس جوجه‌داری، آلودگی آب می‌تواند سریعاً به بیماری‌های گوارشی در جوجه‌ها منجر شود.

• نکات کلیدی:
  • تعویض روزانه آب (ترجیحاً دو بار در روز)
  • استفاده از آب تصفیه‌شده یا جوشیده سرد شده
  • افزودن قطره‌های ویتامینی (با تجویز دامپزشک)
  • ضدعفونی منظم ظرف آب برای جلوگیری از قارچ و باکتری

در تحقیقی در دانشگاه اوترخت هلند، مشخص شد که آلودگی‌های میکروبی آب می‌توانند تا ۷۰٪ عامل اسهال و مرگ جوجه‌های طوطی در هفته‌های اول باشند.

نکته هشتم: مکمل‌ های معدنی برای افزایش باروری و رشد جوجه‌ ها

در بسیاری از موارد، حتی اگر رژیم غذایی پرنده متنوع باشد، باز هم ممکن است نیازهای ویژه دوران تخم‌گذاری و جوجه‌داری تنها با غذاهای طبیعی برطرف نشود. در این شرایط، استفاده از مکمل‌های معدنی و ویتامینی زیر نظر دامپزشک پرندگان ضروری است.

• مینرال بلاک‌ها: بلوک‌های معدنی حاوی کلسیم، فسفر، منیزیم و ریزعناصر ضروری که علاوه بر تامین مواد معدنی، باعث سایش منقار و جلوگیری از رشد بیش از حد آن می‌شوند.
• قطره‌های تقویتی: مکمل‌های مایع مثل AviZoon Calci-Lux یا Nekton-MSA که در آب آشامیدنی یا غذای نرم مخلوط می‌شوند.
• بلوک‌های کلسیم-فسفر: برای حفظ تعادل بین کلسیم و فسفر که در شکل‌گیری تخم و رشد استخوان‌های جوجه‌ها حیاتی است.
• مولتی‌ویتامین‌های جامع: مثل Prime یا Nekton-S که ترکیبی از ویتامین‌ها و مواد معدنی هستند و در دوران پر استرس تخم‌گذاری و جوجه‌داری توصیه می‌شوند.

تحقیقات انجام‌شده در مرکز پرندگان زینتی دانشگاه برلین نشان داده است که استفاده منظم از مکمل‌های معدنی در دوران تخم‌گذاری می‌تواند درصد هچ تخم‌ها را تا ۱۵٪ افزایش دهد.

نکته نهم: غذاهای ممنوعه در دوران تخم‌ گذاری و جوجه‌ داری

یکی از بزرگ‌ترین اشتباهات صاحبان پرندگان خانگی استفاده از غذاهای مضر در تغذیه طوطی سانان است . بسیاری از این خوراکی‌ها برای انسان بی‌خطر هستند اما در پرندگان می‌توانند کشنده باشند، به‌ویژه در دوران حساس جوجه‌داری.

مطالعه‌ای در Exotic Pet Medicine Journal نشان داده که تنها ۰.۱ گرم شکلات به‌ازای هر ۱۰۰ گرم وزن بدن می‌تواند برای پرندگان کوچک کشنده باشد.

بنابراین صاحبان باید دقت کنند که پرنده‌ها تنها به غذاهای ایمن و مجاز دسترسی داشته باشند.

نکته دهم: برنامه‌ ریزی دقیق وعده‌ های غذایی

تنظیم زمان‌بندی و مقدار غذا بخش مهمی از تغذیه طوطی سانان در زمان تخم‌گذاری و جوجه‌داری است. تغذیه بی‌برنامه می‌تواند باعث چاقی، کمبود مواد مغذی یا حتی ریزش تخم شود.

• تقسیم وعده‌ها: به‌جای یک وعده بزرگ، غذا باید در چند وعده کوچک در طول روز در اختیار پرنده قرار گیرد.
• غذاهای نرم نزدیک به زمان هچ: در روزهای منتهی به خروج جوجه‌ها از تخم، غذاهای نرم و غنی از پروتئین در دسترس والدین قرار داده شود.
• کنترل پرخوری ماده: پرنده ماده در زمان تخم‌گذاری تمایل بیشتری به غذا پیدا می‌کند؛ اما باید مصرف دانه‌های پرچرب (مثل تخمه آفتابگردان) کنترل شود.
• افزایش تدریجی مواد پروتئینی: افزایش ناگهانی پروتئین می‌تواند باعث مشکلات کلیوی شود، بنابراین باید تدریجی باشد.
• تامین تنوع غذایی: هیچ ماده غذایی به‌تنهایی پاسخگوی نیاز پرنده نیست؛ رژیم باید شامل دانه، میوه، سبزیجات و مکمل باشد.

مطالعه‌ای در دانشکده دامپزشکی دانشگاه تورنتو نشان داده که پرندگانی که برنامه غذایی منظم و متنوع داشته‌اند، بازده تخم‌گذاری تا ۲۰٪ بالاتر از پرندگانی بوده که به‌طور تصادفی تغذیه شده‌اند.

نکته یازدهم: نقش نور و محیط در جذب مواد غذایی

بسیاری از صاحبان پرندگان تصور می‌کنند تنها تغذیه کافی است، در حالی که شرایط محیطی و نوری هم در کیفیت تخم‌گذاری و موفقیت در جوجه‌داری نقش کلیدی دارد. ویتامین D3 که برای جذب کلسیم حیاتی است، تنها در حضور نور مناسب به‌خوبی در بدن پرنده فعال می‌شود.

• نور طبیعی خورشید: بهترین منبع ویتامین D است. قرار دادن طوطی‌سانان روزانه بین ۲۰ تا ۳۰ دقیقه در معرض نور مستقیم خورشید (بدون شیشه) به جذب بهتر کلسیم کمک می‌کند.
• لامپ UV مخصوص پرندگان: در محیط‌های بسته یا آپارتمانی می‌توان از لامپ‌های UV-B Avian Lamp استفاده کرد که نور مشابه آفتاب تولید می‌کنند.
• کاهش استرس محیطی: محیط پر سر و صدا یا پر رفت‌وآمد می‌تواند باعث استرس پرنده شود و در نتیجه هورمون‌های مرتبط با تخم‌گذاری و تغذیه مختل شوند.
• دمای مناسب: دمای ایده‌آل برای اغلب طوطی‌سانان در زمان جوجه‌داری بین ۲۴ تا ۲۸ درجه سانتی‌گراد است.

تحقیقات دانشگاه میشیگان نشان داده‌اند که پرندگان فاقد نور کافی UV تا ۴۰٪ کمتر از کلسیم دریافتی خود استفاده می‌کنند که این موضوع می‌تواند منجر به تخم‌های بدون پوسته یا پوسته بسیار نازک شود.

نکته دوازدهم: پایش وضعیت پرنده و مشاوره دامپزشکی

هیچ برنامه غذایی—even اگر کامل و علمی طراحی شود—جایگزین پایش سلامت توسط دامپزشک پرندگان نیست. در دوران تخم‌گذاری و جوجه‌داری، بدن پرنده دستخوش تغییرات زیادی می‌شود و نیاز به بررسی‌های تخصصی دارد.

• معاینه‌های دوره‌ای: دامپزشک می‌تواند با معاینه پرنده و بررسی وضعیت پر، منقار، چشم‌ها و مدفوع، علائم اولیه کمبودها را تشخیص دهد.
• آزمایش خون: در موارد مشکوک به کمبود کلسیم یا ویتامین‌ها، آزمایش خون می‌تواند سطح دقیق مواد معدنی و هورمون‌ها را نشان دهد.
• تنظیم مکمل‌ها: برخی پرورش‌دهندگان بی‌رویه از مکمل‌ها استفاده می‌کنند که می‌تواند به مسمومیت منجر شود. دوز صحیح باید بر اساس وزن پرنده و شرایط فیزیولوژیکی تعیین شود.
• مشاوره برای نژادهای خاص: گونه‌هایی مثل کاسکو آفریقایی، کاکادو و عروس هلندی حساسیت‌های تغذیه‌ای متفاوتی دارند که تنها یک دامپزشک متخصص پرندگان می‌تواند آن‌ها را به‌درستی مدیریت کند.

در یک مطالعه در Veterinary Clinics of Exotic Animals آمده است که ۶۰٪ از مشکلات باروری در طوطی‌ها به دلیل عدم مراجعه به‌موقع به دامپزشک و کمبود رژیم غذایی در تغذیه طوطی سانان رخ می‌دهد.

نکته سیزدهم: ترکیب دانش علمی با تجربه پرورش‌ دهندگان

آخرین نکته این است که تغذیه طوطی سانان در دوران تخم‌گذاری و جوجه‌داری تنها به علم تئوری محدود نمی‌شود؛ تجربه عملی پرورش‌دهندگان نیز اهمیت بالایی دارد. ترکیب این دو منبع باعث می‌شود بهترین نتایج حاصل شود.

• تجربه پرورش‌دهندگان: بسیاری از پرورش‌دهندگان حرفه‌ای معتقدند تغییر تدریجی رژیم غذایی پیش از شروع فصل تخم‌گذاری، احتمال موفقیت را چند برابر می‌کند.
• تغذیه طوطی سانان با گونه: برای مثال، کاکادوها نیاز بیشتری به فیبر دارند، در حالی که کاسکوها بیشتر به پروتئین‌های متعادل حساس هستند.
• مشاهده رفتار پرنده: گاهی نشانه‌های ظریف مثل بی‌میلی به غذا، کندن پر یا تغییر صدا می‌تواند زنگ خطر کمبود تغذیه‌ای باشد.
• استفاده از منابع معتبر: ترکیب مقالات علمی (مانند Avian Medicine and Surgery) با تجربه عملی پرورش‌دهندگان منجر به طراحی یک رژیم کامل و موثر می‌شود.

یک بررسی در انجمن جهانی پرورش‌دهندگان طوطی (World Parrot Trust) نشان داده که پرورش‌دهندگانی که از ترکیب دانش علمی و تجربی بهره برده‌اند، نرخ موفقیت در هچ تخم‌های بارور را تا ۳۰٪ بیشتر از سایرین تجربه کرده‌اند.

جمع‌بندی

تغذیه طوطی سانان در دوران تخم‌گذاری و جوجه‌داری یک فرآیند پیچیده و چندلایه است که نیاز به دقت علمی و تجربه عملی دارد. در این مقاله ۱۳ نکته کلیدی بررسی شد که شامل اهمیت پروتئین، کلسیم، ویتامین‌ها، مکمل‌های معدنی، آب سالم، دانه‌ها، میوه‌ها و سبزیجات تازه در تغذیه طوطی سانان ، نور و محیط مناسب و در نهایت مشاوره دامپزشکی بود.

آنچه اهمیت دارد این است که هیچ رژیم غذایی واحدی برای همه گونه‌های طوطی‌سان وجود ندارد. هر گونه (از کاسکو گرفته تا کاکادو و عروس هلندی) ویژگی‌های خاص خود را دارد. اما اصول کلی تغذیه طوطی سانان در زمان تخم‌گذاری و جوجه‌داری مشترک است:

• تنوع غذایی بالا
• تامین مواد مغذی کلیدی (پروتئین، کلسیم، ویتامین‌ها)
• پرهیز از غذاهای ممنوع
• توجه به شرایط محیطی و نور

ترکیب دانش علمی با تجربه پرورش‌دهندگان، کلید موفقیت در پرورش سالم و افزایش نرخ بقای جوجه‌هاست.

سؤالات متداول

۱. بهترین رژیم برای تغذیه طوطی سانان در دوران تخم‌گذاری چیست؟
یک رژیم متعادل در تغذیه طوطی سانان شامل پروتئین‌های باکیفیت (حبوبات، تخم‌مرغ آب‌پز، جوانه‌ها)، کلسیم کافی (صدف خرد شده، مکمل کلسیم)، میوه‌ها و سبزیجات تازه، دانه‌های متنوع و مکمل‌های ویتامینی توصیه‌شده توسط دامپزشک.

۲. در زمان جوجه‌داری چه غذایی برای جوجه‌ها مناسب است؟
جوجه‌ها به غذاهای نرم و پرانرژی نیاز دارند. سرلاک مخصوص جوجه طوطی‌ها، پوره میوه‌های تازه و سوپ‌های رقیق بهترین انتخاب‌ها هستند.

۳. چه غذاهایی برای طوطی‌ها در این دوران ممنوع است؟
آووکادو، شکلات، کافئین، غذاهای شور و پرچرب و الکل. این مواد می‌توانند به‌سرعت موجب مسمومیت یا مرگ پرنده شوند.

۴. چه زمانی باید از مکمل‌ها استفاده کرد؟
زمانی که پرنده نیاز بالایی به مواد مغذی دارد (مانند تخم‌گذاری یا تغذیه جوجه‌ها) یا زمانی که علائم کمبود تشخیص داده می‌شود. استفاده از مکمل‌ها در تغذیه طوطی سانان زیر نظر دامپزشک ضروری می باشد.

۵. نقش نور خورشید در تغذیه طوطی‌سانان چیست؟
نور خورشید یا نور UV مصنوعی باعث سنتز ویتامین D3 می‌شود که برای جذب کلسیم حیاتی است. بدون نور کافی، پرنده حتی با دریافت کلسیم بالا دچار پوسته نازک تخم خواهد شد.

۶. چند بار در روز باید به طوطی در زمان تخم‌گذاری غذا داد؟
بهتر است غذا در چند وعده کوچک (۲ تا ۴ وعده) در اختیار پرنده قرار گیرد تا هم انرژی لازم تامین شود و هم از پرخوری و چاقی جلوگیری شود.

۷. آیا تغذیه طوطی سانان در نژادهای مختلف متفاوت است؟
بله. برای مثال، کاکادوها به فیبر بیشتری نیاز دارند، در حالی که کاسکوها نیاز بالاتری به پروتئین دارند. بنابراین تغذیه طوطی سانان باید متناسب با گونه تنظیم شود.

منبع